PLATTDÜÜTSCH/042: "De Wohld, de kummt ..." - De Legenn vun'e Steller Borg (SB)

"DE WOHLD, DE KUMMT ..."

De Legenn vun'e Steller Borg

Hüttodoogs rühmt sick de Dithmarscher, de eer Köpp wohl to de dickstn in ganz Düütschland höört, 'n banni stolt Buernvulk to ween, plietsch un eegnwilli. Tscha, un wenn een mol mit Audo dör't flache Marschnland fohrt, denn süht he groote Höff un Hüüs mit schnieke Goorns dorvör, akkraat afzirkelte greune Wischn un güllen Kornfeller, de dorvun vertellt, wat sick dat hier fein leevn lött.

Uck de Geschich vun Dithmarschn kunn sick sehn lotn, denn se vertellt, dat sick manni Fürst or Hartoch in Slachtn eer Teen an de Buern utbiet harr, wat man uck doran erkenn kunn, dat dat hier keen Borgn un Schlösser geev. Denn dat weern je jümmers Tiekn för Herrschapp, wo een Vulk ünnerjoch ward. Man blots tweemol harr in Dithmarschn een Borg stohn, een in Borg, dat Dörp, dat nu uck so heet, un de annere weer in Stelle-Wittenwurth, de sonöömt Stellerborg. Un beide mol harrn de Buern se in Dutt haut, dor se banni füünsch weern, wenn man sem sowat vör de Nees settn wull.

Naja, de Geschich, de ward je jümmers loter ers vertellt, wenn aans vörbie is, de Geechner an'e Eer lich. Wat Wunner also, dat dejenign, de denn noch övribleevn sünd, sick stolt in'e Boss smiet un alle Welt verkünn, wat för Heldn se sünd, de Gegnstimm hebbt se je plattmookt. Un düsse Geschich vun'e Winner ward denn uck in Bööker fassholen, düchdi opbausch, dormit de Nofohrn uck noch wat vun'e Ruhm afkreegn.

So is dat uck mit de Legenn um'e Steller Borg ween, düssn Oort, wo de Lüüd op Fohrrad jümmers gern mol vörbiefohrt, um sick de Wurth, op de mol de Borg stohn hett, antokiekn. Veel to sehn is dor je nie, blots 'n grootn Höögl, umgeevn vun Grööbn mit allerhand Schilp dorüm. Ober allto gern vertellt man de Urlauvers un de Schoolkinners dorvun, wo plietsch de Buern dat domols inricht harrn, sick vun düss lästi Pack to befreien. Man eens fallt dorbie jümmers ünnern Disch: Op lange Sich weer de Slachtn gegn fremme Herrschapp gonnie ruhmriek ween, jo, wenn man't nau nehm, is se uck gonnie wunn ween, ober dat hett sick för de Buern eers veele Johrs loter wies ...

*

Dat much so an'e Kant vun Ölbnhunnert ween weesn, as sick an düsse unwirtli Steed in Dithmarschn, de man hüt "Stelle" nöömt, hooge Lüüd as Grafen un Hartochs een Borg buut un sik dor innist harrn.

As man sick vörstellen kunn, süch dat lüttje Land domals noch heel anners ut, as hüt. Dor geev dat veel Wohld, Heid un Watt, Bööms, Kratt un Knicks, un dör't ganze Land slingeln sick deepe Wotergrööbn. Een ganzn Deel dorvun weer uck unwirtli Moorland, dat in Winner jümmers woor mit solti Meerwoter överspöölt woor.

Vun Seesied her weern Lüüd koom, moodi noch, um Winn un Wedder to trotzn, un sick in düss Land, dat loter mol Dithmarschn nöömt ward (wat soveel as "dat Meerische", "dat vun Meer koomn Land" heet), antosiedeln. Dat weern Kerls as Bööm, hart, knöökern, wortkaarg, un mit iesern Willn, Mannslüüd mit Nööm as Nanne, Wenne or Ede, de dor tosoom an eenige Steedn Eer opschütt, um doropp ut Lehm un Steen lüttje Kootn to buun, wo in Winner dat Woter nich ranriek.

Jedn Dach driev se eer Keuh, Bulln un Schoop dorhin, wo safti Gras wuss. Se harrn nich veel övri vör all so'n Tüddelüt un so nöömt se eer Land eenfach as se dat sehn: De Wischn vun'e Wennen heetn denn Wennemannswischn, de Hüüs vun'e Nannen Nannemannshusen, un de Wurth vun'e Eden Edemannswurth. Un de annern Steedn, de warrn nöömt dorno, wat se weern: Riesewohld harr veele Bööms un gewaldige Dannen, Hemme heet so, dor dat so unwirtli weer, dat vun düsse Sied keen fremde rankoom kunn, Walle lich 'n beetn hööger un schütz so geegn de Floot, un de Steed, wo hüt de schmucke Stadt Heide stunn, dat weer domols noch Heiloh, so wied dat Oog kiekn kunn.

So woor dat solti Marschnlann denn veele Johr lang urbar mookt, man sett to Seesied Dämme vör, dormit dat Woter nie jümmers wor aans wechswemmt. Bilüttn kunn man dormit denn uck to'n beetn Wohlstand koom, un man harr dat Lann, dat so würzi no solti Meer rüük un de Hebn so utsüch, as wenn dor een Hoord witte Schoop langpeest, jüss so in't Hart schlotn, as een lütt Paradies.

Dat duer denn ober uck nich lang, un anner Lüüd vun'e Güntsied vun Meer, de Normannen, de Dänen, sogor de Römers harrn een Oog doropp schmietn, denn dat Vieh weer good in Fooder un de Minschn harrn hier riekli wat to eeten. So een Lann - dat mutt doch beherrsch waarn! Jo, wat kunn man dor aans för Stüern afkasseern.

Hartoch Hinnerk, de Löw, weer dat denn ween, de dat greune Lann an'e Woterkant an sick riet, un de Buersvulk de Grafen Reinold vör de Nöös sett. De schall dor nu regeern. Man kiek sick 'n günstign Ort ut, un funn een: Stelle, ebn de Steed, de för em fortan de wichtigstn Ort in'e Marsch weer. De Looch weer nie ungünsti, to Norrn weer dor dat untogängli Marschnlann, to Ostn de Steller See, un riekli Holt un deep Morast, wo keen Feinde inrückn köönt.

*

Een vun de Minschn, de dor leevn deen, weer Okke Nann vun'e Nannemannen. Okke weer 'n grootn deftigen Keerl, de meis as'n verkleedeten Ries utsüch mit rode Hoor un jümmers 'n rooden Kopp. He weer dorför bekannt, dat he nie veel Snacken dee, an'n leevsten gornix, knapp dat he "Dach" or "Moin" seggn dee, wenn een bie em inkiek.

He un sien Fru Gretn harrn sick in eer Koot kommodi inricht, un nu weer al dat drütte Göör ünnerweegns. Ober domols weer 'n Huus noch nich so'n Eegndoom as hüt, dor keem jümmers mol wor een to, de mithölp un sick op Stroh mang de Keuh sien Loger opschloogn kunn. Wenn man an düssn unwirtli Oort överleevn un uck noch Kinners groottreckn will, denn mutt man tosoomhooln. Un dat weer dat, wat se so stark mookn dee: De Not vun een weer de annern jüss so wichdi as de eegn Not. Wenn een sien Koh dotbleevn weer, denn ward de nich verhungern, he krich soveel af, as ween mutt, dormit he jüss so as man sülm dör de rüüsi Harvs- un Winnertied koom kunn.

De Borg stunn al dor, as Okkes Voder dor wirtschaft harr, un de Oole kunn sick noch erinnern, as se buut woor. Faken harr he dorvun vertellt, dat domols veel fremme Lüüd koom weern, um de Wall optodreegn, de för de Hüüs, de dor bin lich, een Schutz weer. De Buerslüüd harrn sick dat aans niescheri bekiek, ober sick eersmol nich wieder dorüm scheert, harr doch jeedneen noch mit sien eegn Kroom to kreegn.

Okke intresseer sick al för de Lüüd vun'e Borg, sied he 'n lüttjn Jung weer. Jümmers woor striek he dorüm, bekiek sick dat vun alle Siedn, un krich uck af un an mol een vun'e Wachtpostn to Gesich. Un eenmol harr he dor uck 'n Fruunsminsch sehn, stolt un hochwussn, in een langet Kleed, Krusen an Hals un Hannen un wippen Hoorlups üm de witten Nackn. Sowatt weern se gonnie wennt, denn Fruunsminschn muttn hier meis jüss so Knööv hebbn as de Mannslüüd. Uck kenn man hier nich, dat een sien Besitz so vör de annern afgrenz un denn uck noch Lüüd anhüer, de dorop oppassn deen.

Eenmol, as Okke jüss wor dorbie weer, sien twee Keuh op de Wischn um de Stellerborg rüm grasen to lotn, dor keem een vun'e Wachtpostn op em to.

"Heda, wo wüllt se hin? Hau af hier!" reep he em to.

"Hä?" frooch Okke arglos.

"Scheer die wech!"

Okke gluup em mit grootn Oogn an. "Düsse Wischn höört to de Stellerboorg, dor hess nix op to seukn!"

Okke verstunn. Ober dat heet noch lang nich, dat he dat uck inseh. "Wer sech dat?"

"De Hartoch sülm." De Minsch wies op sien Knief an'e Büx. "Un wenn't ween mutt, denn warr'ck di wiesn, wo recht he hett."

Dor trock ober een Schadden över Okkes Gesich, un sien eegntli hellblauen Oogen worrn rein düster. "Wer sech, dat Se hier rümloopn döpp, un wi nich? Hier höllt wi dat nich so, dat een wat höört, un annere nich! Jeedn kunn hier mookn, wat he wull, un Gras för dat Veeh is noch dor." Sien Stimm knarr as een ool Döör, de lang nie open mookt worrn weer, soveel Wöör harr he wull noch nie op'n Dutt sprookn. Ober denn gung sien Blick wieder övern Hebn, wo jüss swoore griese Wulkn optrockn. "Mannomann, dor bruut sick wat tosoom!" mummel he in sien Boort. Ohn sick noch wieder um de Mann to scheern, stunn he op un driev sien Keuh in' Stall trüch.

De Fremm grien tofreedn, dat he de dumm Buern mit sien lütt Kniev so verjooch hett. `t duer nich lang, un dat gung 'n gewaldi Storm los, ober de kunn de Borg un eer Bewohners je nich veel anhebbn, se leggn höger, un aans weer solide buut.

Annerndachs ober seet Okke wor an'e sülbige Steed op'n Steen, treck bedächdi an sien lange Piep un sinneer dorbie so över dütt un datt. Düttmol keem de Wachtpostn vörbi, sech ober nix. Harr wull doch nich so rech de Mood dorto, denn Okke weer 'n Keerl, so breet un kantig as een Baumstubben, un dat kunn so een spiddelign Minschn as de wull bang mookn.

Jüss stunn Okke op, um sien Deertn noch 'n Stück wieder to drievn, as he mit'nmol meis mit 'n oolen Taterminsch tosoomstött weer. Obglieks he 'n ruhign Minschn weer, de so lich nix ut'e Roh brüngn kunn, verjoog he sick banni. Een poor pickswarte Oogen keken em mol scharp op un daal an. "Geben Se mer een Taler, Herr, een kleinen Taler, denn sag ich Se, was die Zukunft bringen tut."

"En Stück Speck deit't ok sach!" grummel Okke, trock een Striemel ut sien Büxndasch un hool em de hin.

"Een Taler, een blanken Taler muß es sein, Herr!" beddel de schrumpeli Mund.

"Och wat! Süh to, dat du Land gewinns!" As de Taterminsch markn dee, dat he nix anners kreech, griep he hasti to un stopp sick de Speck glieks in Munn. Un denn mummel he wat in sien Boort, wat Okke to denkn geev: "Wahr di, Buer, wahr di! De Sommer bringt viel Gutes, aber er auch den Krieg un viel Leid. Risten se!" He kiek Okke in sien blaue Oogn, as wull he em dormit fassnogln. "Es kommt ein Krieg, den ihr nicht gewinnt, auch wenn ihr es glauben tut." Dormit schrökel he dorvun un stüer groodwechs op de Port vun'e Borg to. Okke seech noch, dat he dor sien Glück bie de Fru mit eern griesn Hoor versöch, pner dpr keem al een Wachtpostn, de de Taterminsch groff woor rutkumpelmenteern dee.

Een snooksche Spraak. "Wat harr he sech? `Risten se!" Ober woför schalln se rüstn? Un wat för'n Krieg? Deep in Gedankn versunkn treck he an sien Piep un kiek no sien Köh röver, de friedli in Gras leggn un edderkaun. Sien Blick gung to de Borg, wo de Wachtpostn Patrullje leepn. Jo, he wuss, wat för'n Krieg: Düsse Lüüd dor, de ward noch gewaldi Ärger mookn.

Un so keem dat denn uck: Bald al keem Rieders, all mit Kniefs an eern Büxn vun Huus to Huus un verkünn, dat man vun nu an Stüern to tohln harr. De Hartoch verlang dat, jeedneen soveel as he kunn, dormit de Borgbewohners uck leevn köönt. Dorför wüllt se denn uck dat Buernvulk, dat je nu sem höörn dee, schützn. Keen ringerer as eer Lehnsmann Reinold harr dat sech, un de harr de Hartoch mit een gewaldi Heer achter sick.

Obglieks dat suns nich Okkes Oort weer, reep he de annern tosoom un man överlech, wo man sick gegn de Fremmn wehrn kunn. Sem düch meis, bie so een Övermacht kunn se nix mookn, denn achter de Hartoch un de sien Lehnsmann stunn veele Lüüd, de al veel Slachtn wunn harrn. Un wenn sick een gegn de oplehn dee, denn ward he glieks 'n Kopp kötter mookt.

Ober denn keem een Gelegnheid, de weer günsti: As Lehnsmann vun'e Hartoch harr Reinold nie blots 'n bequemet Levn mit Fruuns un Riekdoom in Hüll un Füll, sunnern he mutt de Hartoch uck jümmers wor sien Gunst erwiesen un mit em in Kreeg treckn. Un dorbie full he denn een scheun Dach in Mecklnborg. Kaum weer de Kunn vun Reinolds Dod op Land ankoom, düchn de Dithmarschers, nu is de Tied koom, düsset greesi Tiekn vun fremme Herrschapp mit Noom "Stellerborg" in Dutt to haun.

*

Dat weer jüss an Pingstn, as een Deel vun'e Lüüd, de dor in'e Borg leev, rutkeem, um sick op een Dörpsfess mit Speeln 'n beetn Afwessln to verschaffn. Jüss fung dat an to schummern, un bald al keem de Moond achter een deepe Wulk rut, een grooten, bleeken Vullmoond. De wenign trüchbleevn Wachtpostn marscheern op'e Kant vun'e Wall hin un her, un kiek jümmers woor no alle Siedn ut.

De Buern harrn sick in'e Grööbn versteek. Sem bloos 'n rüüsi Winn üm de Ohrn, dat sem dat vörkeem, as wenn de wille Wode sülm dör düsse ungemüdli Maioobnd trecken dee. "De's op uns Sied", dach Okke bie sick, un uck de annern Mannslüüd süchn jüss nich ut, as wenn se bang weern. Okke harr sick een Plon utdacht, wo se de Borgbewohners biekoom kunn: All Buern schniedn Tilgn vun'e Bööms af, de se sick um Buuk un Rüch bunn, dat dat ut'e Fern as Bööm or Buschwark utsüch.

Jümmers woor pliern de Wachlüüd mol hierhin, mol dorhin, ober dor ripp un röhr sick nix. So wied dat Oog riek, blots greune Wischn un wied achtern in'e Fern schimmer de düster Wohld. So keem de Buerslüüd jümmers 'n Stück neeger ran, un wenn wenn mol een vun'e Wachtpostn to sem röverkiek, blievn se still stohn un man höllt se för Bööm.

Klor, de Postn weern je uck nie op'n Kopp full, un bilüttn mark denn uck mol een, dat de Bööms jümmers neeger koom dee.

"De Wohld, de kummt, de Wohld, de kummt!" reep he in heel Opreegn to sien Kumpanjongs röver.

Ober de verstunn gonnix. "Wat?"

Un as se begriepn, wat he meen, weer't för se to lot, de Dithmarschers weern neech noch ran, rietn sick de Tilgn dool un harrn de Lüüd vun'e Grafschapp bald in'e Kniep. Man murks aans af, wat sick beweech, toeers de Pörtner, denn gung dat in'e Borg rin, vull Zorn rückt se mit Kniefs, Harkn, un Forkn un aans wat se to Hann kreegn uck Oole, Fruuns or Kinners to Liev. Keen schall övriblievn, un as de annern trüchkeem, weer't 'n Kinnerspeel, uck de noch to överrumpeln. Bald harrn se de ganze Borg de Erdböön gliekmookt.

*

Lang, ewig lang is dat nu al her, dat de Buern de Steller Borg in Dutt haut harrn. Jawoll, dat weern noch anner Tiedn. De Engels gungn domols noch ümher in Huus un Feld, un de Dübl weer noch een ganzn lüttn, unschüllign Jung, gegn de man sick oplehn kunn! Ober hüttodoogs hett he sick as 'n Spinn een ganz fein Netz spunn, in dat he nich blots de stoltn Buern infung. Dor bin köönt se zappln as Fleegn, se verheddern sick dorbie blots noch mehr un mark gonnie mol, dat se langsoom utsoogn ward.

Un de oole Taterminsch harr dat wull domols al wuss, wenn he sech, dat de Buern düsse Slach gegn de Minschn, de sem beherrsch, nich wunn hebbn, uck wenn se löövn, se leevn as frie Minschn op frieet Land, dat se eer eegn nöömt ...

Erstveröffentlichung am 3. August 2002

11. Mai 2007